Η οστεοπόρωση είναι μία από τις πιο συχνές παθήσεις των οστών. Τα οστά έχουν την ικανότητα εώς ένα βαθμό να προσαρμόζουν το σχήμα αλλά και το μεγέθους τους, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στο είδος των μηχανικών φορτίων που δέχονται.
Στην περίπτωση των οστεοπορωτικών ασθενών παρατηρείται μειωμένη οστική μάζα και διαταραχές στη δομή των οστών με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος για κατάγματα. Τα κατάγματα, συμβαίνουν με μεγαλύτερη συχνότητα στους καρπούς, στη σπονδυλική στήλη και στις αρθρώσεις των γοφών (κατ΄ισχίον αρθρώσεις).
Συνήθως έχουν σημαντική επίπτωση στην ποιότητα ζωής και μειώνουν το προσδόκιμο επιβίωσης των οστεοπορωτικών ασθενών.
Ποιες είναι οι μορφές οστεοπόρωσης;
Η οστεοπόρωση διακρίνεται στην πρωτοπαθή η οποία σχετίζεται με την περίοδο της εμμηνόπαυσης ή την πάροδο της ηλικίας και στην δευτεροπαθή οστεοπόρωση η οποία σχετίζεται με κάποια άλλη προυπάρχουσα νόσο πουπροκαλεί οστεοπόρωση.
Πρωτοπαθής οστεοπόρωση
Η οστεοπόρωση των ηλικιωμένων εμφανίζεται μετά την ηλικία των 70 ετών και επηρεάζει και τα δύο φύλα.
Η μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση εμφανίζεται σε γυναίκες κατά την περίοδο της εμμηνόπαυσης και σχετίζεται με την μείωση οιστρογόνων.
Δευτεροπαθής οστεοπόρωση
Η δευτεροπαθής οστεοπόρωση εμφανίζεται είτε σε ασθενείς με συγκεκριμένες παθήσεις (π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα) είτε σε ασθενείς που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή που περιλαμβάνει κορτιζόνη, αντιεπιληπτικά χάπια κ.α.
Παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση
Οι παράγοντες που αυξάνουν τις πιθανότητες να εμφανίσει κάποιος τη νόσο αποκαλούνται «παράγοντες κινδύνου». Ορισμένοι από αυτούς δεν επιδέχονται ελέγχου, όμως σε αρκετούς άλλους μπορεί να γίνει έγκαιρη παρέμβαση.
Παράγοντες κινδύνου που επιδέχονται καμία ή ελάχιστη παρέμβαση:
- ηλικία άνω των 50 ετών
- γυναικείο φύλο
- εμμηνόπαυση
- οικογενειακό ιστορικό/κληρονομικότητα
- διάφορες παθήσεις
- συνεχής λήψη κορτιζόνης
- μικρό σωματικό βάρος και αδύνατος σωματότυπος
- κατάγματα και απώλεια αναστήματος
Παράγοντες κινδύνου που επιδέχονται παρέμβαση και καθημερινές συνήθειες που επηρεάζουν την υγεία των οστών:
- διατροφή φτωχή σε Ασβέστιο και Βιταμίνη D
- διατροφή φτωχή σε φρούτα και λαχανικά
- κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων πρωτεΐνης, νατρίου και καφεΐνης
- ο «καθιστικός τρόπος» ζωής
- κάπνισμα
- υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
- απώλεια βάρους
Ποια είναι τα συμπτώματα της οστεοπόρωσης;
Η απουσία συμπτωμάτων για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι κύριο χαρακτηριστικό της οστεοπόρωσης. Μπορεί να περάσουν χρόνια και να υπάρχει συνεχής αλλοίωση της οστικής μάζας έως ότου εμφανιστεί το πρώτο σύμπτωμα με την μορφή κατάγματος.
Τα περισσότερα οστεοπορωτικά κατάγματα αφορούν την σπονδυλική στήλη, την πηχεοκαρπική άρθρωση και το ισχίο.
Πως γίνεται η διάγνωση της οστεοπόρωσης;
Η ιατρική εκτίμηση για τη διάγνωση της οστεοπόρωσης και την πιθανότητα για κάταγμα περιλαμβάνει :
– λήψη του ιατρικού ιστορικού
– κλινική εξέταση
– διενέργεια μέτρησης οστικής πυκνότητας (DEXA)
– εργαστηριακές εξετάσεις (όπως αίματος και ούρων)
– τo δείκτη-εργαλείο FRAX
Επιπλέον εξετάσεις μπορεί ορισμένες φορές να είναι απαραίτητες, όπως :
-ακτινογραφίες
-ανίχνευση σπονδυλικών καταγμάτων
-σπινθηρογραφήματα οστών, αξονικές ή μαγνητικές τομογραφίες
Ποια είναι η θεραπεία της οστεοπόρωσης;
Με τις πλέον σύγχρονες θεραπευτικές δυνατότητες για την οστεοπόρωση μπορεί να επιτευχθεί η αναστολή της επιπλέον οστικής απώλειας, η αύξηση της οστικής μάζας και η μείωση της πιθανότητας κατάγματος. Μαζί με την φαρμακευτική αγωγή, γίνεται παράλληλα λήψη ασβεστίου και βιταμίνης D.
Η θεραπεία καθορίζεται από τον γιατρό, για τον κάθε ασθενή ξεχωριστά, λαμβάνοντας υπόψιν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και το ιστορικό του.
Τι περιλαμβάνει η πρόληψη της οστεοπόρωσης;
Η οστεοπόρωση προσβάλλει και τα δύο φύλα και συχνά οδηγεί σε κατάγματα. Είναι λοιπόν αναγκαία, η πρόληψη τόσο με φαρμακευτική αγωγή όσο και με μη φαρμακευτικούς τρόπους.
Η ρύθμιση των ορμονών σε περιπτώσεις πρώιμης εμμηνόπαυσης ή αμηνόρροιας για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι απαραίτητη. Σε περιπτώσεις που επιβάλλεται η λήψη κορτιζόνης θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού και σε ποσότητες πολύ προσεκτικά μετρημένες.
Η διατροφή αποτελεί σημαντικό παράγοντα πρόληψης. Θα πρέπει να είναι ισορροπημένη σε λευκώματα και φτωχή σε αλάτι, ώστε να βελτιώνεται η οστική πυκνότητα. Τροφές πλούσιες σε ασβέστιο και βιταμίνη D (Vit D) είναι ιδιαίτερα ευεργετικές για τον σκελετό.
Το κάπνισμα διαταράσσει το φυσιολογικό ρυθμό οστικής παραγωγής και αυξάνει τον κίνδυνο καταγμάτων. Επιπλέον η καθημερινή υπερβολική λήψη καφέ και αλκοόλ αυξάνει την απώλεια ασβεστίου από τα οστά και επηρεάζει αρνητικά την οστική πυκνότητα.
Η σωματική άσκηση αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην οστεοπόρωση. Συνιστάται συνδυασμός ασκήσεων ενδυνάμωσης μυών, διατάσεων και αερόβιας άσκησης υψηλής και μέτριας έντασης.